| Όταν η δίαιτα γίνεται υπερβολή |
 Όταν κάποιος ξεκινάει μια αυστηρή δίαιτα, μπαίνει εν αγνοία του σε μια μάχη με το σώμα του επιβάλλοντας περιορισμούς και παρακάμπτωντας τους βιολογικούς, και φυσιολογικούς μηχανισμόυς πείνας και κορεσμού.
Όπως αναφέρει το diatrofi.gr, πολλοί πιστεύουν, ότι για να επιτευχθεί η απώλεια βάρους χρειάζεται μια αυστηρή δίαιτα και ισχυρή θέληση. Όμως η αλήθεια είναι, ότι απαιτείται κάτι περισσότερο από την απομνημόνευση ενός θερμιδομετρητή.
Ακόμα και αν η μείωση βάρους φαίνεται μια σχετικά εύκολη υπόθεση, η μακροπρόθεσμη διατήρηση του βάρους αποτελεί ένα, μάλλον, περίπλοκο εγχείρημα.
 Χρειάζεται λοιπόν, να κατανοηθούν και να αντιμετωπιστούν όλοι οι βιολογικοί, βιοχημικοί και ψυχολογικοί παράγοντες που εμπλέκονται στην μείωση του βάρους κάθε διαιτόμενου.
Η Θεμελιώδης Αρχή Μείωσης Βάρους
Από την θεμελιώδη αρχή διατήρησης της ενέργειας, αντιλαμβανόμαστε την συμπεριφορά του σώματος σε σχέση με το βάρος και την κινητοποίηση του λιπώδους ιστού.
 Το σώμα για να κινητοποιήσει λίπος από τις λιπαποθήκες (λιποκύτταρα) του πρέπει να έχει έλλειμμα ενέργειας. Πολύ απλά, η ενέργεια που καταναλώνεται μέσω του μεταβολισμού, της φυσικής δραστηριότητας και του τρόπου ζωής μας, πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την ενέργεια που καταναλώνουμε μέσω της τροφής.
Αντιστρόφως, όταν υπάρχει περίσσεια προσλαμβανόμενης ενέργειας στο σώμα μας από την υπερκατανάλωση τροφής ή/και την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, τότε το σώμα μας αποθηκεύει λίπος στα λιποκύτταρα. Τα λιποκύτταρα χάνουν και παίρνουν λίπος συνεχώς, ακόμα και όταν το βάρος μας μένει σταθερό.
Η Δίαιτα εκ των έσω…
Αρκετά ερευνητικά δεδομένα έχουν δείξει, ότι οι επαναλαμβανόμενοι κύκλοι δίαιτας, τελικά μειώνουν την ικανότητα καύσης λίπους στο σώμα.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο ανθρώπινος οργανισμός, χωρίς να μπορεί να παρέμβει στον τρόπο ζωής ή την φυσική δραστηριότητα, για να εξοικονομήσει ενέργεια για τις βασικές ζωτικές του λειτουργίες, μειώνει σταδιακά το βασικό του μεταβολικό ρυθμό.
Με αυτόν τον τρόπο το σώμα ανταπεξέρχεται και προσαρμόζεται στην διαρκή ανεπαρκή θερμιδική πρόσληψη. Το αποτέλεσμα τελικά είναι, ο διαιτώμενος να πρέπει να καταναλώσει λιγότερες θερμίδες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έτσι, ώστε να πετύχει την ίδια απώλεια βάρους που είχε στην πρώτη δίαιτα.
Ένα πείραμα του Dr. Kelly D. Brownel (1980), έδειξε ότι πειραματόζωα που έκαναν δίαιτα έχασαν συγκεκριμένο βάρος μέσα σε 21 μέρες και επανέκτησαν το ίδιο βάρος σε 45 μέρες.
Στην επόμενη δίαιτα χρειάστηκαν 46 ήμερες για να χάσουν το ίδιο βάρος και 14 ημέρες για να το επανακτήσουν. Έρευνες σε ανθρώπους δείχνουν παρόμοια αποτελέσματα.
Στην πραγματικότητα, αυτό συμβαίνει γιατί οι μηχανισμοί που αγωνίζονται για να διατηρηθεί το λίπος στο σώμα είναι πιο ισχυροί από αυτούς που αγωνίζονται για τη μείωση του. Με απλά λόγια, το λίπος του σώματος πιο εύκολα αυξάνεται, παρά μειώνεται.
Πέρα όμως από αυτό, μετά από κάθε δίαιτα εκτός απο το λίπος, μειώνεται και ένα ποσοστό μυικού ιστού και υγρών (άλιπη μάζα). Μετά το τέλος της δίαιτας και την επιστροφή στις προηγούμενες «κακές» διατροφικές συνήθειες, το βάρος το οποίο επαναπροσλαμβάνεται είναι κυρίως λίπος εκτός και αν έχει μεσολάβήσει άσκηση.
Το ποσοστό απώλειας άλιπης μάζας εξαρτάται από το θερμιδικό περιεχόμενο της δίαιτας και την ύπαρξη ή όχι φυσικής δραστηριότητας.
Οι έρευνες δείχνουν ότι αν ένα άτομο χάσει 10 κιλά σε 3 μήνες μόνο με δίαιτα, περίπου το 29% αυτών είναι άλιπη μάζα. Ενώ, αν συνδιάσει διαιτα και άσκηση η απώλεια αλιπης μάζας μειώνεται στο 17 %.
Το φαγητό σαν εθισμός
Πέρα απο το σώμα όμως, επηρεάζεται και ο εγκέφαλος. Οι αλλεπάλληλες διαιτες μπορούν να δημιουργήσουν εξαρτησεις από κάποιες τροφές πλούσια σε ζάχαρη και λιπαρά, λόγω των αλλάγων που συμβαίνουν στην βιοχημεία του εγκεφάλου.
Το σύνδρομο στέρησης που αισθάνεται κάποιος για κάποιες τροφές μετά από ένα διάστημα αυστηρής δίαιτας εξηγείται μέσω κάποιων νευροδιαβιβαστών (χημικές ουσίες που μεταφέρουν μηνύματα στον εγκέφαλο).
Τα οπιωδή είναι μια κατηγορία τέτοιων ουσιών, που επηρεάζουν τον εθισμό, την επιβράβευση, την απόλαυση, την ικανοποίηση και τον έλεγχο του πόνου.
Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει την συσχέτιση ανάμεσα στο είδος των τροφών που τρώμε και την διαθεσιμότητα ορισμένων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε απλούς ή επεξεργασμένους υδατάνθρακες και λιπαρά (π.χ σοκολάτα) αυξάνει τα επίπεδα ενδορφινών στο εγκέφαλο.
Αυτό σημαίνει ότι σταδιακά ενεργοποιείται η ντοπαμίνη, καθιστώντας την διαδικασία ευχάριστη και εθιστική. Η συχνή κατανάλωση αυτών των τροφών και η επανάληψη αυτής της συμπεριφοράς, τελικά θα οδηγήσει στην απευαισθητοποίηση αυτου του συστήματος.
Η κατάσταση σταδιακά καταλήγει εκτός ελέγχου όταν απαιτούνται μεγαλύτερες ποσότητες από τις «τροφές-εξάρτηση» για να επιτευχθεί η αρχική απόλαυση και ικανοποίηση.
Σε έρευνα του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, μια ομάδα ερευνητών σκάναρε τον εγκέφαλο κοριτσιών φυσιολογικού βάρους και υπέρβαρων, για να ελέγξει την συμπεριφορά τους, ενώ παράλληλα τους χορηγούσε με καλαμάκι σταγόνες από μίλκσεικ σοκολάτα.
Το πείραμα έδειξε ότι τα υπέρβαρα κορίτσια κατέγραφαν μικρότερη ντοπαμινεργική δράση. Δηλαδή χρειάζονταν μεγαλύτερες δόσεις του τροφίμου, για να νιώσουν την ίδια ευχαρίστηση με τις άλλες συνδαιτυμόνες.
Απο Δευτέρα Δίατα….
Πέρα από τις βιολογικές συνέπειες που έχουν οι συνεχόμενες δίαιτες υπάρχουν και οι ψυχολογικές συνέπειες, που ίσως κοστίζουν περισσότερο σε ένα διαιτώμενο.
Σε πείραμα του Ancel Keys εξετάστηκαν 32 υγιείς άνδρες χωρίς ιστορικό προβλημάτων βάρους. Σε αυτά τα άτομα δόθηκε αυστηρά υποθερμιδική δίαιτα μαζί με έντονη γυμναστική και παρατηρήθηκε ότι μετά τη λήξη του πειράματος εμφάνισαν μη φυσιολογικά επίπεδα πείνας, αντιδραστική υπερφαγία και επιθυμία για τροφές πλούσιες σε ζάχαρη και λιπαρά.
Η διατρεβλωμένη εικόνα σώματος, η μειωμένη αυτοπεποίθεηση και η επίμονη ενάσχόληση και το βάρος δεν άργησε να οδηγήσει πολλούς από τους άνδρες στο ξεκίνημα μιας νέας δίαιτας.
Τα συναισθήματα ενός ατόμου που βρίσκεται στο ξεκίνημα μιας δίαιτας είναι η ισχυρή θεληση, η αισιοδοξια και η άγνοια για τις δυσκολιες που πρόκειται να αντιμετωπίσει.
Βάζοντας στο ψυγειο το πρόγραμμα της δίαιτάς του, κυνηγάει την τελειοθηρία και συνήθως επιδιώκει ένα άμεσο αποτέλεσμα στη ζυγαριά. Καπου στη πρώτη «παρασπονδία» ή «ατασθαλία» (τυπικές λέξεις διαιτώμενου) έρχεται η απογοήτευση.
Όταν η κατανάλωση φαγητού ελέγχεται από πεποιθήσεις και άκαμπτους κανόνες, τότε είναι «κακώς ρυθμιζόμενη» και η υπερφαγία που ακολουθεί εκλαμβάνεται από το άτομο ως απώλεια ελέγχου και αίσθημα αποτυχίας.
Το αίσθημα της ματαίωσης είναι δυνατόν να ακινητοποιήσει έναν άνθρωπο σε τέτοιο βαθμό που ο μόνος τρόπος για να αντλήσει λίγη ανακούφιση και να αισθανθεί ‘καλά με τον εαυτό του’ είναι το φαγητό. Αυτό το συναίσθημα, πιθανόν, θα οδηγησει το άτομο στην υπερκατανάλωση φαγητού.
Το αποτέλεσμα είναι η επαναπρόσληψη του βάρους και συνήθως 10% παραπάνω απο το αρχικό. Κάπου εκεί δεν αργεί να έρθει και ο πανικός, που θα φέρει την κανούργια δίαιτα. Κάπως έτσι, ξεκινάει ο φαύλος κύκλος.
Σε πείραμα των ψυχολόγων Herman και Polivy (Τορόντο) παρατηρήθηκε η επίδραση του περιορισμού φαγητού πάνω στη δύναμη της θέλησης σε σπουδαστές που έκαναν και που δεν έκαναν δίαιτα.
Οι σπουδαστές κλήθηκαν να φάνε όσο παγωτό ήθελαν αφού πρώτα τους είχαν δοθεί 3 διαφορετικά προγεύματα: ένα ποτήρι μιλκσέικ, 2 ποτήρια μιλκσέικ ή τίποτα απολύτως.
Αυτοί που δεν ήταν σε δίαιτα συμπεριφέρθηκαν όπως αναμενόταν, δηλαδή έφαγαν λιγότερο παγωτό έπειτα από ένα μιλκσέικ απ’ ότι έπειτα από κανένα, και ακόμα λιγότερο μετά από 2. Αυτοί που ήταν σε δίαιτα, έφαγαν περισσότερο μετά από το μεγαλύτερο πρόγευμα.
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η επίδραση της κατανάλωσης μιλκσέικ ήταν αρκετή για να εξασθενίσει την εγκράτεια των σπουδαστών που ήταν σε δίαιτα. Μετά το μιλκ σέικ αντί να μετανιώσουν για την θερμιδική τους αμαρτία, οι σπουδαστές σε δίαιτα «εμμένουν σε αμαρτωλές παρασπονδίες».
Αυτή η διαδικασία «αποπλάνησης» είναι μια παγίδα, η οποία περιμένει όλους τους ανθρώπους σε δίαιτα. Αφού υποκύψεις σε ένα μπισκότο, αισθάνεσαι τέτοια αποτυχία που καταναλώνεις ολόκληρο το πακέτο. Αποφασίζεις να σταματήσεις τη δίαιτα για την συγκεκριμένη ημέρα και ξεκινάς πάλι αύριο.
Οι επιπτώσεις αυτές δείχνουν ότι κάνοντας δίαιτα και επιβάλλοντας περιορισμούς σχετικά με το τι και πόσο θα φάει κάποιος, παρακάμπτεται ο φυσιολογικός μηχανισμός όρεξης, πείνας και κορεσμού.
Μια λεπτή κόκκινη γραμμή…
Όταν ο διατροφικός περιορισμός εξελλίσεται σε εμμονή, τότε υπάρχει μια λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ δίαιτας και διατροφικής διαταραχής. Έρευνες έχουν συσχετίσει την δίαιτα σε άτομα φυσιολογικού βάρους με την εμφάνιση χαμηλής αυτοπεποίθησης και συμπτώματων κατάθλιψης.
Η δίαιτα μπορεί να είναι εκλυτικός παράγοντας ή αφορμή για την ανάπτυξη ή την συνήρηση μιας διατροφικής διαταραχής όπως νευρική ανορεξία ή βουλιμία.
Η πλάνη του αδυνατίσματος…
Η βιομηχανία αδυνατίσματος, καθώς αναπτύσσεται, γίνεται ολοένα και πιο εφευρετική στην προσπάθεια της να πείσει τους εν δυνάμει διαιτώμενους.
Κάθε χρόνο ανακαλύπτεται και ένα νέο μαγικό μαντζούνι ή μια μαγική δίαιτα που υπόσχεται απαλλάγη από τα περιττά κιλά εύκολα και γρήγορα, ακολουθώντας κάποιο σενάριο επιστημονικής φαντασίας και καταπατώντας βάσικές αρχές της βιοχημείας.
Συμπερασματικά, κάθε φορά που ένας ειδικός ή μη ειδικός οδηγεί το άτομο σε μία αυστηρή δίαιτα, τον βοηθάει προσωρινά, όμως στην ουσία τον καταδικάζει να ξαναγίνει παχύσαρκος.
Αναδομώντας τον οργανισμό
Το ανθρώπινο σώμα, έχοντας πάντοτε τη τάση για αυτοϊαση, μπορεί τελικά να αλλάξει την «ιστορία» του προς όφελος του.
Έτσι, μπορεί να αναστρέψει τις βιολογικές επιπτώσεις που έχει υποστεί από τις πολλές δίαιτες και να καταπραϋνει τις ψυχολογικες συνέπειες με αποτέλεσμα την ανάκαμψη του. Όλα αυτά βέβαια, απαιτούν σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη.
Ο ρόλος, λοιπόν, ενός ειδικού επιστήμονα διαιτολόγου ειναι πολύ σημαντικός, όχι για να υποδύεται τον διατροφικό «μπαμπούλα», αλλά για να στηρίζει την προσπάθεια του ατόμου καλλιεργώντας διατροφική παιδεία και παρέχοντας συμβουλευτική υποστήριξη.
Η πορεία προς ένα πιο υγιεινό μοντέλο ζωής θα ολοκληρωθεί, έχοντας καταρρίψει τα «πρέπει» και τα «δεν πρέπει» των συνηθειών και έχοντας αποκαταστήσει τη γνώση του «καλού» και του «κακού» τροφίμου.
Στο τέλος, η απώλεια του βάρους θα έχει επιτευχθεί, έχοντας, όμως, εστιάσει περισσότερο στη μείωση του άγχους για τη ζυγαριά παρά στη μείωση του αριθμού που απεικονίζεται.
Συμπερασματικά λοιπόν, επιτυχία, δεν είναι να αποφασίσεις το «από Δευτέρα δίαιτα» αλλά μέσα από αναθεώρηση των κινήτρων και των στόχων, να πετύχεις μια διατροφική αποκατάσταση και βελτίωση στον τρόπο ζωής.
Το σημαντικό δεν είναι πόσα κιλά, τελικά, θα χάσει κάποιος, αλλά το τι θα κερδίσει μέσα από αυτήν τη διαδικασία.
Σίγουρα, η νίκη αυτή, πρέπει να περιλάμβάνει μια υγιή σχέση με το φαγητό και μια νέα διατροφική κουλτούρα, σύμμαχο της υγείας για μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Σου αρέσει το organiclife.gr / Like... έκανες ; |
